మూర్ఛవ్యాధి: లక్షణాలు, కారకాలు, నిర్థారణ, చికిత్స

మూర్ఛ అనేది నాడీ సంబంధిత ఒక స్థితి, ఇది అప్రేరేపితంగా సంభవిస్తూనే, పునరావృత మూర్ఛలకు కారణమవుతుంది. మూర్ఛ అనేది మీ మెదడులో సంభవించే అసాధారణ విద్యుత్ కార్యకలాపాల ఆకస్మిక రద్దీ. న్యూరాన్ లలో విద్యుత్ అవేశం అధికమైన పరిస్థితిలో బయటకు కనిపించే లక్షణాలనే ఫిట్స్, లేదా మూర్చ వ్యాధి లేదా ఎపిలెప్సి అని అంటారు. రెండు పర్యాయాలు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ సార్లు ఇలాంటి పరిస్థితి వచ్చినప్పుడు వైద్యులు మూర్ఛ వ్యాధిని నిర్ధారిస్తారు. ఈ పరిస్థితి వచ్చిన తరుణంలో కొందరు నాలుక కొరుక్కోవడం, నోటి నుంచి నురగ రావడం గమనించవచ్చు. మరికొందరిలో ఫిట్స్ ఎక్కువ సమయం కూడా కొనసాగే అవకాశం ఉంది. అలాంటి వారి దేహం నీలం రంగుగా మారే అవకాశాలు కూడా ఉన్నాయి. అలాంటివారికి మాత్రం ప్రాణాప్రాయ స్థితికి చేరుకునే ప్రమాదం పోంచిఉంది.

ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (WHO) ప్రకారం, వ్యాధి నియంత్రణ, నివారణ కేంద్రాల (CDC) ప్రకారం, యునైటెడ్ స్టేట్స్‌లోని దాదాపు 3.5 మిలియన్ల మంది మూర్చవ్యాధి బారిన పడ్డారని, ఇక ప్రపంచవ్యాప్తంగా 50 మిలియన్ల మంది ఈ వ్యాధిగ్రస్తులను ప్రభావితం చేస్తుందని పేర్కొంది. ఈ మూర్ఛవ్యాది ఎవరిలోనైనా సంభవించవచ్చు. కానీ సాధారణంగా చిన్నపిల్లలు పెద్దవారిలో ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది. 2021లో ప్రచురించబడిన పరిశోధన ప్రకారం, మహిళల కంటే పురుషులు ఎక్కువగా మూర్ఛ వ్యాధికి ప్రభావితం అవుతున్నారు. దీంతో బహుశా మద్యపాన సేవనం కూడా ఈ వ్యాధికి కారకంగా వైద్యులు భావిస్తున్నారు. తలకు బలమైన గాయాలు ఏర్పడటం వంటి ప్రమాద కారకాలకు ఎక్కువగా గురికావడం వల్ల కావచ్చు.

మూర్ఛ వ్యాధిలో ప్రధానంగా రెండు రకాలు:

• సాధారణ మూర్ఛలు
• ఫోకల్ మూర్ఛలు

మూర్ఛలు చాలావరకు మారుతూ ఉండటం వల్ల మూర్ఛవ్యాధి నిపుణులు వాటిని తరచుగా వర్గీకరిస్తారు. సాధారణంగా, మూర్ఛలు సాధారణంగా రెండు ప్రాథమిక వర్గాలకు చెందినవే అధికం. అవి ప్రాథమిక సాధారణ మూర్ఛలు, పాక్షిక మూర్ఛలు. మూర్చవ్యాధి రోగిలో ఎలా ప్రారంభం అవుతుందన్న దానిపై ఈ రకాలు ఆధారపడి ఉన్నాయి. సాధారణ మూర్ఛలు ఒకేసారి మెదడు రెండు వైపులా ఉండే విస్తృత విద్యుత్ ఉత్సర్గతో ప్రారంభమవుతాయి. ఇక పాక్షిక మూర్చలు.. మెదడులోని ఒక పరిమిత ప్రాంతంలో విద్యుత్ ఉత్సర్గతో ప్రారంభం అవుతాయి.

సాధారణ మూర్ఛలు మీ మొత్తం మెదడును ప్రభావితం చేస్తాయి. ఫోకల్ లేదా పాక్షిక మూర్ఛలు మీ మెదడులోని ఒక భాగాన్ని మాత్రమే ప్రభావితం చేస్తాయి. మూర్ఛలు మెదడు రెండు వైపుల నుండి ఒకే సమయంలో ప్రారంభమయ్యే మూర్ఛను ప్రైమరీ జనరల్ ఎపిలెప్సీ అంటారు. అయితే పాక్షిక మూర్చగా సాధారణీకరించిన మూర్ఛలో వంశపారంపర్య కారకాలు ముఖ్యమైనవి, ఇది సంభవించడానికి జన్యుపరమైన కారకాలే అధికంగా కారణం అవుతుంటాయి. మెదడులోని పరిమిత ప్రాంతం నుండి మూర్ఛలు ఉత్పన్నమయ్యే పరిస్థితి పాక్షిక మూర్చవ్యాధిగ్రస్తులలో ఏర్పడుతుంది. అయితే పాక్షిక మూర్ఛ వ్యాధి ఏర్పడేందుకు పలు కారణాలు కారణం కావచ్చు.

• తల గాయం
• మెదడు ఇన్ఫెక్షన్
• స్ట్రోక్ లేదా ట్యూమర్‌కు సంబంధించినవి శస్త్రచికిత్సలు
• పాక్షిక మూర్ఛలకు చాలా కేసుల్లో కారణం తెలియదు

ఒక్క ప్రశ్న ఉత్పన్నం కావడంతో ప్రధానంగా పాక్షిక మూర్చలను మరింతగా వర్గీకఱించేందుకు కారణం అవుతున్నాయి. పాక్షిక మూర్చలను ఎదుర్కోన్న రోగులు, ఈ స్థితి ఏర్పడిన తరువాత స్పృహ (ప్రతిస్పందించే, గుర్తుంచుకోగల సామర్థ్యం) బలహీనంగా ఉందా లేదా సంరక్షించబడిందా.? అన్న దానిపై దీనిని వర్గీకరిస్తున్నారు మూర్ఛవ్యాధి నిపుణులు. అయితే ఈ రెండింటి మధ్య వ్యత్యాసం స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. అయితే మూర్చ తరువాత స్పృహ బలహీన పడినా లేదా సంరక్షణింప బడినా.. ఇందులోనూ అనేక స్థాయిలు ఉన్నాయి.

మూర్ఛ వంశపారంపర్యంగా సంక్రమిస్తుందా.?

ఎపిలెప్సీ ఫౌండేషన్ ప్రకారం, మూర్ఛ వ్యాధికి సంబంధించిన జన్యువులను 1990ల చివరిలో పరిశోధకులు మొదట గుర్తించారు. అప్పటి నుండి, వారు 500 కంటే ఎక్కువ జన్యువులను కనుగొన్నారు. కొన్ని జన్యువులు కొన్ని రకాల మూర్ఛవ్యాధితో సంబంధం కలిగి ఉంటాయి. మూర్ఛకు సంబంధించిన అన్ని జన్యువులు కుటుంబాల ద్వారా పంపబడవు. కొన్ని జన్యు ఉత్పరివర్తనలు తల్లిదండ్రులలో లేకపోయినా పిల్లలలో అభివృద్ధి చెందుతాయి. వీటిని “డి నోవో మ్యుటేషన్స్” అంటారు.

కొన్ని రకాల మూర్ఛలు కుటుంబ చరిత్ర కలిగిన వ్యక్తులలో సర్వసాధారణం, కానీ మూర్ఛ ఉన్నవారిలో చాలా మంది పిల్లలు మూర్ఛను అభివృద్ధి చేయరు. ఎపిలెప్సీ ఫౌండేషన్ ప్రకారం, ఒక బిడ్డకు తల్లిదండ్రులు లేదా తోబుట్టువులు మూర్ఛతో బాధపడుతున్నప్పటికీ, వారు 40 సంవత్సరాల వయస్సులోపు ఈ పరిస్థితిని అభివృద్ధి చేసే అవకాశాలు ఇప్పటికీ 5 శాతం కంటే తక్కువగా ఉంటాయి. ఫోకల్ ఎపిలెప్సీ కంటే దగ్గరి బంధువు సాధారణ మూర్ఛను కలిగి ఉంటే మూర్ఛ అభివృద్ధి చెందే అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి.

స్ట్రోక్ లేదా మెదడు గాయం వంటి ఇతర కారణాల వల్ల తల్లిదండ్రులకు మూర్ఛ ఉంటే, అది పిల్లలకు మూర్ఛల వచ్చే అవకాశాలను ప్రభావితం చేయదు. ట్యూబరస్ స్క్లెరోసిస్, న్యూరోఫైబ్రోమాటోసిస్ వంటి కొన్ని అరుదైన పరిస్థితులు మూర్ఛలకు కారణమవుతాయి. ఈ పరిస్థితులు కుటుంబాల్లో ఉండవచ్చు. జన్యుశాస్త్రం పర్యావరణ ట్రిగ్గర్ల నుండి కొంతమందిని మూర్ఛలకు గురిచేసేలా చేస్తుంది. మీకు మూర్ఛ ఉంటే.. కుటుంబాన్ని ప్రారంభించేందుకు సిద్దం అవుతూ.. పెళ్లి చేసుకోవాలని నిర్ణయించుకున్న వెంటనే ఆందోళన చెందకుండా, మీ వైద్యుడిని సంప్రదించి సలహాలను పోందండి.

కింది కారకాలు మూర్ఛలకు గురయ్యే వ్యక్తులలో మూర్ఛ ప్రమాదాన్ని పెంచుతాయి:

• ఒత్తిడి
• నిద్ర లేమి లేదా అలసట
• తగినంత ఆహారం తీసుకోకపోవడం
• మద్యం వినియోగం లేదా మాదకద్రవ్యాల దుర్వినియోగం
• సూచించిన యాంటీ కన్వల్సెంట్ మందులు తీసుకోవడంలో వైఫల్యం

స్పష్టమైన కారణం లేకుండా ఒక్కసారి మూర్ఛ వచ్చినవారిలో సగం మందికి సాధారణంగా ఆరు నెలల్లోపు మరొకసారి రెండవ మూర్ఛ వస్తుంది. మెదడులో గాయం లేదా ఇతర కారణాలతో మెదడు అసాధారణత ఉంటే ఆ వ్యక్తికి మరొక మూడవ పర్యాయం కూడా మూర్ఛ వచ్చే అవకాశం రెండు రెట్లు ఎక్కువ. రోగులకు రెండు మూర్ఛలు ఉంటే, 80 శాతం ఎక్కువ వచ్చే అవకాశం ఉంది. మెదడులో గాయం లేదా ఇన్ఫెక్షన్ సంభవించిన సమయంలో మొదటి మూర్ఛ సంభవించినట్లయితే, గాయం లేదా ఇన్ఫెక్షన్ సమయంలో మూర్ఛ జరగకపోతే రోగి మరోమారు కూడా మూర్ఛకు గురవుతాడు. తేలికపాటి మూర్ఛను గుర్తించడం కష్టం కావచ్చు. ఇది కొన్ని సెకన్ల పాటు మాత్రమే ఉండవచ్చు మరియు ఇది జరిగినప్పుడు మీరు మెలకువగా ఉండవచ్చు. బలమైన మూర్ఛలు దుస్సంకోచాలు మరియు అనియంత్రిత కండరాల సంకోచాలకు కారణమవుతాయి. అవి కొన్ని సెకన్ల నుండి చాలా నిమిషాల వరకు ఉండవచ్చు మరియు గందరగోళం లేదా స్పృహ కోల్పోవచ్చు. తరువాత, మూర్ఛ సంభవించినట్లు మీకు జ్ఞాపకం ఉండకపోవచ్చు.

మూర్చ వ్యాధికి ప్రమాద కారకాలు:

• నెలలు నిండకుండా పుట్టుడం లేదా తక్కువ బరువుతో జననం
• ప్రసవ సమయంలో గాయం (ఆక్సిజన్ లేకపోవడం వంటివి)
• జనించిన తరువాత తొలి నెలలో మూర్ఛలు
• పుట్టినప్పుడు అసాధారణ మెదడు నిర్మాణాలు
• మెదడులోకి రక్తస్రావం
• మెదడులో అసాధారణ రక్త నాళాలు
• తీవ్రమైన మెదడు గాయం లేదా మెదడుకు ఆక్సిజన్ లేకపోవడం
• మెదడు కణితులు
• మెనింజైటిస్ లేదా ఎన్సెఫాలిటిస్ వంటి మెదడు ఇన్ఫెక్షన్లు సోకడం
• ధమనుల అడ్డంకి ఫలితంగా స్ట్రోక్
• మస్తిష్క పక్షవాతము
• మానసిక వైకల్యాలు
• తల గాయం తర్వాత రోజులలో సంభవించే మూర్ఛలు
• మూర్ఛ లేదా జ్వరం-సంబంధిత మూర్ఛల కుటుంబ చరిత్ర
• అల్జీమర్స్ వ్యాధి (అనారోగ్యం ఆలస్యంగా)
• సుదీర్ఘ జ్వరం-సంబంధిత (జ్వరసంబంధమైన) మూర్ఛలు
• మద్యం లేదా మాదకద్రవ్యాల దుర్వినియోగం

మూర్ఛ వ్యాధిని ఎలా నిర్ధారిస్తారు?

మూర్ఛ ఉందని అనుమానించినట్లయితే, వీలైనంత త్వరగా వైద్యుడిని సంప్రదించండి. వైద్య చరిత్రను బట్టి, లక్షణాలను బట్టి వైద్యుడు పరీక్షలు రాస్తారు. మానసిక పనితీరును పరీక్షించడానికి నరాల పరీక్షను రాస్తారు. మూర్ఛ వ్యాధిని నిర్ధారించడానికి, మూర్ఛలకు కారణమయ్యే ఇతర పరిస్థితులు పరిశీలిస్తారు. వివిధ రకాల రక్తం పరీక్షను కూడా ఆదేశించవచ్చు.

• అంటు వ్యాధుల సంకేతాలు
• కాలేయం, మూత్రపిండాల పనితీరు
• రక్తంలో గ్లూకోజ్ స్థాయిలు

ఎలెక్ట్రోఎన్సెఫలోగ్రామ్ (EEG) అనేది మూర్ఛ వ్యాధిని నిర్ధారించడానికి ఉపయోగించే అత్యంత సాధారణ పరీక్ష. ఇది మీ మెదడు విద్యుత్ కార్యకలాపాలలో అసాధారణ నమూనాల కోసం శోధించడానికి తలపై ఎలక్ట్రోడ్‌లను ఉంచడం వంటి నాన్‌వాసివ్, పెయిన్‌లెస్ టెస్ట్. పరీక్ష సమయంలో నిర్దిష్ట పనిని చేయమని వైద్యులు అడుగుతారు. కొన్ని సందర్భాల్లో, మీరు నిద్రపోతున్నప్పుడు పరీక్ష నిర్వహిస్తారు. ఇమేజింగ్ పరీక్షలు కణితులు, మూర్ఛలకు కారణమయ్యే ఇతర అసాధారణతలను వెల్లడిస్తాయి. ఈ పరీక్షలు వీటిని కలిగి ఉండవచ్చు:

• సిటీ స్కాన్
• ఎంఆర్ఐ
• పాజిట్రాన్ ఎమిషన్ టోమోగ్రఫీ (PET)
• సింగిల్-ఫోటాన్ ఎమిషన్ కంప్యూటరైజ్డ్ టోమోగ్రఫీ

మూర్ఛలు కలిగి ఉంటే అవి సాధారణంగా నిర్ధారణ చేయబడుతాయి. అయితే ఈ పరీక్షల నివేదికల ద్వారా స్పష్టమైన లేదా తిరస్కరించే కారణం వైద్యులకు కనుపించకపోవచ్చు.

మూర్ఛ వ్యాధికి ఎలా చికిత్స చేస్తారు?

మూర్ఛ ఉన్నట్లు వైద్యులు నిర్థారించిన తరువాత చికిత్సను ప్రారంభిస్తారు. ఇది తక్కువ మూర్ఛలు లేదా మూర్ఛలను పూర్తిగా ఆపడానికి సహాయపడుతుంది. అయితే మూర్ఛకు చికిత్స ప్రణాళిక వీటిపై ఆధారపడి ఉంటుంది:

• లక్షణాల తీవ్రత
• ఆరోగ్యం
• చికిత్సకు ఎంత బాగా స్పందిస్తారు

కొన్ని చికిత్స ఎంపికలు ఉన్నాయి:

• యాంటీ-ఎపిలెప్టిక్: (యాంటీకాన్వల్సెంట్, యాంటిసైజర్) మందులు. యాంటీ-ఎపిలెప్టిక్ మందులు మూర్ఛల సంఖ్యను తగ్గించడంలో సహాయపడతాయి. కొంతమందిలో మూర్ఛలను తొలగించవచ్చు. అత్యంత ప్రభావవంతంగా ఉండాలంటే, మీ వైద్యుడు సూచించిన విధంగానే మందులు తప్పనిసరిగా తీసుకోవాలి.
• వాగస్ నరాల స్టిమ్యులేటర్: ఈ పరికరం శస్త్రచికిత్స ద్వారా ఛాతీపై చర్మం కింద ఉంచబడుతుంది. మూర్ఛలను నివారించడానికి మీ మెడ గుండా నడిచే నాడిని విద్యుత్తుతో ప్రేరేపిస్తుంది.
• కీటోజెనిక్ ఆహారం: మందులకు ప్రతిస్పందించని పిల్లలలో సగం కంటే ఎక్కువ మంది కీటోజెనిక్ ఆహారం నుండి ప్రయోజనం పొందుతారు, ఇది అధిక కొవ్వు తొలగిస్తుంది, తక్కువ కార్బోహైడ్రేట్ ఆహారంతో కూడినది.
• మెదడు శస్త్రచికిత్స: మూర్చరోగికి ఆరోగ్య పరిస్థితికి సరైన చికిత్స అవసరం అని వైద్యుడు నిర్ధారిస్తే, మూర్ఛ కార్యకలాపాలకు కారణమయ్యే మెదడు ప్రాంతాన్ని గుర్తించి శస్త్రచికిత్స చేసి.. దానిని తీసివేయడం లేదా మార్చడం చేస్తారు.
• మూర్ఛ వ్యాధిగ్రస్తుల సంఖ్య నానాటికీ పెరుగుతున్న నేపథ్యంలో దీనిపై వైద్యనిపుణులు కూడా అధ్యయనాలు చేస్తున్నారు. ఈ వ్యాధిని నివారించేందుకు కొత్త చికిత్సలపై పరిశోధనలు కొనసాగుతున్నాయి. భవిష్యత్తులో మరింత విస్తృతంగా అందుబాటులో ఉండే ఒక చికిత్స లోతైన మెదడు ఉద్దీపన. ఇది మీ మెదడులోకి ఎలక్ట్రోడ్‌లను మరియు మీ ఛాతీలోకి జనరేటర్‌ను అమర్చడం. మూర్ఛలను తగ్గించడంలో సహాయపడటానికి జనరేటర్ మీ మెదడుకు విద్యుత్ ప్రేరణలను పంపుతుంది.

కనీసం మూడు యాంటీ-ఎపిలెప్టిక్ ఔషధాలకు ప్రతిస్పందించని ఫోకల్ ఆన్‌సెట్ మూర్ఛలతో 18 ఏళ్లు పైబడిన వ్యక్తులలో లోతైన మెదడు ఉద్దీపనను 2018లో ఎఫ్డీఏ (FDA) ఆమోదించింది. మినిమల్లీ ఇన్వాసివ్ సర్జరీలు, రేడియో సర్జరీలు కూడా పరిశోధించబడుతున్నాయి.

మూర్ఛ చికిత్స కోసం ఇచ్చే ఔషధాలు

మూర్ఛ మొదటి-లైన్ చికిత్స యాంటిసైజర్ మందులు: ఈ మందులు మూర్ఛ ఫ్రీక్వెన్సీ, తీవ్రతను తగ్గించడంలో సహాయపడటానికి రూపొందించబడ్డాయి. అయితే ఇప్పటికే రోగులలో ఉన్న పురోగతిని ఇవి అపలేవు.. నివారించనూ లేవు. ఇవి ఓరల్ మందులు అంటే నోటి ద్వారా స్వీకరించబడతాయి. అవి రక్తప్రవాహం ద్వారా మెదడుకు ప్రయాణిస్తాయి. అవి మూర్ఛలకు దారితీసే విద్యుత్ కార్యకలాపాలను తగ్గించే విధంగా న్యూరోట్రాన్స్మిటర్లను ప్రభావితం చేస్తాయి. మార్కెట్లో అనేక యాంటీసైజర్ మందులు ఉన్నాయి. మూర్ఛ రకాన్ని బట్టి ఒకే ఔషధం లేదా ఔషధాల కలయికను వైద్యులు సూచిస్తారు.

సాధారణ మూర్ఛ మందులు:

• లెవెటిరాసెటమ్ (కెప్ప్రా)
• లామోట్రిజిన్ (లామిక్టల్)
• టోపిరామేట్ (టోపమాక్స్)
• వాల్ప్రోయిక్ ఆమ్లం (డెపాకోట్)
• కార్బమాజెపైన్ (టెగ్రెటోల్)
• ఎథోసుక్సిమైడ్ (జారోంటిన్)

ఈ మందులు సాధారణంగా టాబ్లెట్, లిక్విడ్ లేదా ఇంజెక్షన్ రూపంలో అందుబాటులో ఉంటాయి, వీటిని రోజుకు ఒకటి లేదా రెండుసార్లు తీసుకోవాల్సి ఉంటుంది. మీ డాక్టర్ మొదట్లో సాధ్యమైనంత తక్కువ మోతాదును సూచిస్తారు, అది పని చేయడం ప్రారంభించే వరకు సర్దుబాటు చేస్తారు. అవి ప్రభావం చూపుతున్నాయని గమనించిన తరువాత మందుల మోతాదును స్థిరంగా కొనసాగిస్తారు. లేదా మోతాదును కాసింత పెంచే అవకాశం ఉంటుంది. వాటని మూర్ఛ వ్యాధిగ్రస్తులు సూచించిన విధంగా తీసుకోవాలి.

కొన్ని ముందులు ఈ క్రింది దుష్ప్రభావాలను చూపవచ్చు:

• అలసట
• తల తిరగడం
• చర్మంపై దద్దుర్లు
• పేద సమన్వయం
• జ్ఞాపకశక్తి సమస్యలు

అరుదైన, కానీ తీవ్రమైన దుష్ప్రభావాలలో నిరాశ, కాలేయం లేదా ఇతర అవయవాల వాపు ఉంటాయి.

మూర్ఛవ్యాధి అనేది ప్రతి ఒక్కరికీలోనూ ఒకేలా ఉండదు. ఒక్కో రోగిలో ఒక్కోలా భిన్నంగా ఉంటుంది, అయినా.. ఈ వ్యాధిగ్రస్తులలో చాలా సందర్భాలలో, యాంటిసైజర్ మందులతో రోగులు మెరుగుపడతారు. మూర్ఛతో బాధపడుతున్న కొంతమంది పిల్లలు మూర్ఛలు ఆగిపోవచ్చు, అయితే అదే అదనుగా భావించి మందులు తీసుకోవడం మానేడం సరైనది కాదు. మీ వైద్యుడు సూచనమేరకు మాత్రమే మందులను ఆపాలి.