పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ డిసీజ్: లక్షణాలు, కారణాలు, చికిత్స - Peripheral artery disease: Symptoms, causes, Treatment

పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ డిసీజ్ (PAD) అంటే పరిధీయ ధమని వ్యాధి. ఇది గుండె మరియు మెదడు వెలుపలి రక్తనాళాల వ్యాధి. ధమనులలో కొవ్వు నిల్వలు పేరుకుపోవడం వల్ల ఈ వ్యాధి తరచుగా సంభవిస్తుంది. పరిధీయ ధమని వ్యాధి ధమనుల్లో ఏర్పడితే పెరిఫెరల్ ఆర్టీరియల్ డిసీజ్ అని లేదా సిరల్లో ఏర్పడితే పెరిఫెరల్ వాస్కులర్ డిసీజ్ అని కూడా అంటారు. (ఇది ధమనులు, సిరలు రెండింటిలోనూ ఏర్పడే అవకాశాలు ఉన్నాయి). పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి రక్త నాళాలపై ప్రభావం చూపుతుంది, తద్వారా అవి ఇరుకైనవి, తద్వారా చేతులు, మూత్రపిండాలు, కడుపు, సాధారణంగా కాళ్ళకు రక్త ప్రవాహాన్ని పరిమితం చేస్తుంది.

అమెరికాలో పరిధీయ ధమని వ్యాధి సర్వసాధారణమైన వ్యాధిగా మారిందని చెప్పడం అతిశయోక్తి కాదు. ఎందుకంటే ఈ దేశంలో 8.5 మిలియన్ల మంది ప్రజలు ఈ వ్యాధిని కలిగి ఉన్నారని అంచనా వేయబడింది. ఇది 60 ఏళ్లు పైబడిన 12-20 శాతం మంది అమెరికన్లను ప్రభావితం చేస్తుంది. పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి గుండెపోటు, స్ట్రోక్‌కు ప్రధాన ప్రమాద కారకం. ఇతర ఖండాలు, దేశాల ప్రజలకంటే ఆఫ్రికన్-అమెరికన్లలో పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి సర్వసాధారణం. ఈ వ్యాధిని స్త్రీల కంటే పురుషుల్లోనే కొంచెం ఎక్కువగా అభివృద్ధి చెందుతున్నారని గణంకాలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. ధూమపానం చేసేవారిలో పెరిఫెరల్ వాస్కులర్ వ్యాధి కూడా ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది. పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ పరిస్థితి తీవ్రమైన పరిణామాలను కలిగి ఉన్నప్పటికీ, శారీరక శ్రమ లక్షణాలను గణనీయంగా మెరుగుపరుస్తుంది.

పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధికి సంబంధించిన వాస్తవాలు:

• పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధిని నివారించడానికి ఉత్తమ మార్గం శారీరక శ్రమలో పాల్గొనడం.
• అత్యంత సాధారణ కారణం ధమనులలో కొలెస్ట్రాల్ పేరుకుపోవడం.
• పరిధీయ ధమని వ్యాధి మరింత తీవ్రమైన గుండె సంబంధిత సంఘటనలకు ప్రమాద కారకం.
• పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి, లక్షణాలు కాళ్ళలో తిమ్మిరి, నొప్పిని కలిగి ఉంటాయి.

పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి, లక్షణాలు ఏమిటి?

పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధితో బాధపడుతున్న మొత్తం వ్యక్తులలో సగం మందికి తాము ఇలాంటి ఒక వ్యాధిని ఎదుర్కోంటున్నామని, ఆ వ్యాధి తాలుకు లక్షణాలు తమను ఇబ్బంది పెడుతాయన్న విషయం కూడా తెలియదని నిపుణులు పేర్కోంటున్నారు. ఎందుకంటే ఈ వ్యాధితో బాధపడే చాలా మంది వ్యక్తులలో ఇది అలక్షణంగా (అంటే ఎటువంటి లక్షణాలు కనిపించకుండా) ఉంటుందని తెలిపారు. అయితే ఈ వ్యాధికి సంబంధించి కొందరు మాత్రం లక్షణాలు అనుభవిస్తుంటారు. అవి ఇలా ఉన్నాయి:

• పాదాలు, కాళ్ళపై జుట్టు రాలడం.
• అడపాదడపా క్లాడికేషన్ – వాకింగ్ లేదా మెట్లు ఎక్కేటప్పుడు తొడ లేదా మోకాలి కింది కండరాలు నొప్పి అనుభవించవచ్చు.
• కొంతమంది వ్యక్తులు నొప్పితో కూడిన తుంటి గురించి ఫిర్యాదు చేస్తారు.
• కాలు బలహీనత.
• ఒక అడుగు లేదా దిగువ కాలు చల్లగా అనిపించవచ్చు.
• కాళ్లలో తిమ్మిరి.
• పెళుసుగా ఉండే గోళ్లు.
• గోళ్లు నెమ్మదిగా పెరుగుతాయి.
• కాళ్లు, పాదాలపై పుండ్లు లేదా పుండ్లు నయం కావడానికి చాలా సమయం పడుతుంది (లేదా ఎప్పుడూ నయం కాదు).
• కాళ్లపై చర్మం మెరుస్తూ లేదా లేతగా లేదా నీలంగా మారడం.
• కాలు లేదా పాదంలో పల్స్ కనుగొనడంలో ఇబ్బంది.
• అంగస్తంభన (పురుషులలో నపుంసకత్వము, అంగస్తంభనను సాధించడంలో లేదా కొనసాగించడంలో సమస్యలు).

పరిధీయ ధమని వ్యాధికి కారణాలు:

పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి, అత్యంత సాధారణ కారణం అథెరోస్క్లెరోసిస్. అథెరోస్క్లెరోసిస్ అనేది ధమనుల లోపల కొవ్వు పదార్థం పేరుకుపోయే క్రమక్రమమైన ప్రక్రియ. పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధికి తక్కువ సాధారణ కారణాలు ధమనులలో రక్తం గడ్డకట్టడం, అవయవాలకు గాయం, కండరాలు, స్నాయువుల అసాధారణ శరీర నిర్మాణ శాస్త్రం. మధుమేహం, ధూమపానం, ఊబకాయం, అధిక రక్తపోటు, పెరుగుతున్న వయస్సు, అధిక కొలెస్ట్రాల్, గుండె జబ్బుల కుటుంబ చరిత్ర, సి-రియాక్టివ్ ప్రోటీన్ లేదా హోమోసిస్టీన్, అధిక స్థాయిలు పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధికి దోహదపడే ప్రమాద కారకాలు.

పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి నిర్ధారణ:

• పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి నిర్ధారణకు అనేక మార్గాలు ఉన్నాయి, వ్యాధి అనుమానించినట్లయితే, వైద్యుడు మొదట్లో రోగి, కాళ్ళను తనిఖీ చేస్తాడు.
• చీలమండ-బ్రాచియల్ ఇండెక్స్: పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి కోసం అత్యంత సాధారణ పరీక్ష, ఇది చీలమండలో రక్తపోటును చేయిలోని రక్తపోటుతో పోల్చిన పరీక్ష.
• అల్ట్రాసౌండ్ స్కాన్, యాంజియోగ్రఫీ, రక్త పరీక్షలు: కొలెస్ట్రాల్, హోమోసిస్టీన్, సి-రియాక్టివ్ ప్రోటీన్ స్థాయిలను తనిఖీ చేయడానికి కూడా సిఫార్సు చేయబడవచ్చు.
• డాప్లర్, అల్ట్రాసౌండ్ (డ్యూప్లెక్స్) ఇమేజింగ్: నాన్-ఇన్వాసివ్ పద్ధతి, ఇది ధ్వని తరంగాలతో ధమనిని దృశ్యమానం చేస్తుంది, అడ్డంకి ఉనికిని సూచించడానికి ధమనిలోని రక్త ప్రవాహాన్ని కొలుస్తుంది.
• కంప్యూటెడ్ టోమోగ్రాఫిక్ యాంజియోగ్రఫీ (CT): రోగి, పొత్తికడుపు, కాళ్ళ ధమనులను చిత్రీకరించే మరొక నాన్-ఇన్వాసివ్ పరీక్ష. పేస్‌మేకర్‌లు లేదా స్టెంట్‌లు ఉన్న రోగులకు ఈ పరీక్ష ప్రత్యేకంగా ఉపయోగపడుతుంది.
• మాగ్నెటిక్ రెసొనెన్స్ యాంజియోగ్రఫీ (MRA): ఎక్స్-రే కిరణాల అవసరం లేకుండా, CT స్కాన్ ద్వారా ఉత్పన్నమయ్యే సారూప్య సమాచారాన్ని అందిస్తుంది.
• యాంజియోగ్రఫీ: ఇది సాధారణంగా వాస్కులర్ ట్రీట్‌మెంట్ విధానాలతో కలిపి ఉపయోగించడం కోసం ప్రత్యేకించబడింది. యాంజియోగ్రామ్ సమయంలో, ధమనిలోకి కాంట్రాస్ట్ ఏజెంట్ ఇంజెక్ట్ చేయబడుతుంది, రక్త ప్రవాహాన్ని చూపించడానికి, ఏవైనా అడ్డంకులను గుర్తించడానికి ఎక్స్-కిరణాలు తీసుకోబడతాయి.

నిర్ధారణ చేయని లేదా చికిత్స చేయని పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి ప్రమాదకరం, ఇది బాధాకరమైన లక్షణాలు, కాలు కోల్పోవడం, కొరోనరీ ఆర్టరీ వ్యాధి, కరోటిడ్ అథెరోస్క్లెరోసిస్ (మెదడుకు రక్తాన్ని సరఫరా చేసే ధమనుల సంకుచితం) ప్రమాదాన్ని పెంచుతుంది. పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి ఉన్న వ్యక్తులకు గుండెపోటు, స్ట్రోక్ వచ్చే ప్రమాదం ఎక్కువగా ఉన్నందున, అమెరికన్ హార్ట్ అసోసియేషన్ ముందస్తు రోగ నిర్ధారణ, చికిత్సను నిర్ధారించడానికి వారి వైద్యునితో పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి గురించి చర్చించమని ప్రమాదంలో ఉన్న వ్యక్తులను ప్రోత్సహిస్తుంది.

పరిధీయ ధమని వ్యాధికి చికిత్స ఎంపికలు:

• అమెరికన్ కాలేజ్ ఆఫ్ కార్డియాలజీ ఫౌండేషన్, అమెరికన్ హార్ట్ ఫౌండేషన్ (ACCF/AHA) రెండు సంయుక్త సహకారంతో 2011లో ఫోకస్డ్ అప్‌డేట్ ఆఫ్ ది మెనేజ్‌మెంట్ ఆఫ్ పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ డిసీజ్ అన్న పేరుతో ఈ వ్యాధిపై మరింత సమాచారాన్ని పోందుపర్చారు. అప్పటివరకు ఉన్న 2005 గైడ్‌లైన్‌ను అప్‌డేట్ చేస్తోంది. ఇందుకు సంబంధించిన సమాచారాన్ని ACCF/AHA సర్క్యులేషన్ జర్నల్‌లో పత్రాన్ని ప్రచురించారు.

అమెరికన్ కార్డియాలజీ ఫౌండేషన్ కాలేజీ సిఫార్సులు:

• రెగ్యులర్ శారీరక శ్రమ: ఇది అత్యంత ప్రభావవంతమైన చికిత్స, డాక్టర్ తరచుగా పర్యవేక్షించబడే వ్యాయామ శిక్షణ కార్యక్రమాన్ని సిఫార్సు చేస్తారు. రోగి నెమ్మదిగా ప్రారంభించవలసి ఉంటుంది. సాధారణ నడక నియమాలు, లెగ్ వ్యాయామాలు, ట్రెడ్‌మిల్ వ్యాయామ కార్యక్రమాలు వారానికి మూడు సార్లు కేవలం 4-8 వారాలలో లక్షణాలు తగ్గుతాయి.
• ఆహారంలో మార్పులు, సర్దుబాట్లు: పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి ఉన్న చాలా మంది వ్యక్తులు కొలెస్ట్రాల్ స్థాయిలను పెంచారు. సంతృప్త కొవ్వు, ట్రాన్స్ ఫ్యాట్, కొలెస్ట్రాల్ తక్కువగా ఉన్న ఆహారం, అలాగే పుష్కలంగా పండ్లు, కూరగాయలు, రక్తంలో కొలెస్ట్రాల్ స్థాయిలను తగ్గించడంలో సహాయపడతాయి.
• ధూమపాన విరమణ: పొగాకు నమలడం, ధూమపానం చేయడం పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి, గుండెపోటు, స్ట్రోక్ ప్రమాదాన్ని బాగా పెంచుతుంది. ధూమపానం చేయని వారి కంటే ధూమపానం చేసేవారు ఈ ప్రమాదాన్ని అభివృద్ధి చెసే ప్రమాదం నాలుగు రెట్లు ఎక్కువ. ధూమపానం ఆపడం పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి, ఇతర గుండె సంబంధిత వ్యాధుల పురోగతిని మందగించడానికి సహాయపడుతుంది.
• కొన్ని మందులు: కొలెస్ట్రాల్ స్థాయిలను తగ్గించడానికి డాక్టర్ యాంటీహైపెర్టెన్సివ్ ఔషధాలను అలాగే స్టాటిన్స్ను సూచించవచ్చు. అడపాదడపా క్లాడికేషన్ ఉన్న రోగులకు సిలోస్టాజోల్, పెంటాక్సిఫైలిన్ సిఫారసు చేయబడవచ్చు.
• అడపాదడపా క్లాడికేషన్ కోసం వ్యాయామం తప్పనిసరిగా నడక బాధాకరంగా ఉంటుందనే వాస్తవాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి. ప్రోగ్రామ్ కార్యాచరణ, విశ్రాంతి మధ్య ప్రత్యామ్నాయాన్ని కలిగి ఉంటుంది. పైన పేర్కొన్న చికిత్సలు తగినంతగా సహాయం చేయకపోతే, డాక్టర్ యాంజియోప్లాస్టీని సూచించవచ్చు – శస్త్రచికిత్స ద్వారా రక్తనాళాన్ని నిరోధించడం లేదా మరమ్మత్తు చేయడం.

పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధిని నివారణ మార్గాలు:

• కింది ప్రమాద కారకాలను పరిష్కరించడం పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి నివారణ, నెమ్మదింపజేయడంలో లేదా ఆలస్యం చేయడంలో సహాయపడతాయి:
• కుటుంబ చరిత్ర – మీకు లేదా మీ కుటుంబంలో ఎవరైనా పెరిఫెరీ ఆర్టరీ వ్యాధిని కలిగి ఉంటే లేదా కలిగి ఉంటే, తప్పకుండా మీ వైద్యుడికి చెప్పండి.
• ధూమపానం – ఇతర ప్రమాద కారకాల కంటే ధూమపానం గుండె జబ్బులను అభివృద్ధి చేయడానికి చాలా దగ్గరి సంబంధం కలిగి ఉంటుంది. జీవితకాలం ధూమపానం చేయని వారి కంటే రెగ్యులర్ స్మోకర్లు పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధిని అభివృద్ధి చేసే అవకాశం నాలుగు రెట్లు ఎక్కువ. ధూమపానం మానేయడంలో మీకు సహాయపడే ప్రోగ్రామ్‌లు, ఉత్పత్తుల గురించి డాక్టర్‌తో మాట్లాడండి.
• ఆహారం – మొత్తం కొవ్వు, సంతృప్త కొవ్వు, ట్రాన్స్ ఫ్యాట్, కొలెస్ట్రాల్, సోడియం తక్కువగా ఉండే ఆరోగ్యకరమైన ఆహార ప్రణాళికను అనుసరించండి. పండ్లు, కూరగాయలు, తక్కువ కొవ్వు పాల ఉత్పత్తులను పుష్కలంగా తినండి. అధిక బరువు, ఊబకాయం ఉన్న రోగులు సహేతుకమైన బరువు తగ్గించే ప్రణాళికను రూపొందించడానికి వైద్యునితో కలిసి పని చేయాలి.

చివరగా:

పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి గుండెపోటు, స్ట్రోక్ ప్రమాదాన్ని పెంచుతుంది, కాబట్టి వీలైనంత త్వరగా రోగనిర్ధారణ చేయడం చాలా అవసరం. అనేక రకాల కారకాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది, కానీ పైన పేర్కొన్న జీవనశైలి సలహాలను అనుసరించడం క్లుప్తంగను గణనీయంగా మెరుగుపరుస్తుంది. పెరిఫెరల్ ఆర్టరీ వ్యాధి కొన్ని కేసులను జీవనశైలి మార్పులు, మందుల ద్వారా మాత్రమే నిర్వహించవచ్చు.