గుండెకు సంబంధించిన వ్యాధులు ఇటు గుండెతో పాటు అటు మెదడుకు కూడా ప్రమాదాన్ని తెచ్చిపెడతాయన్నది కాదనలేని సత్యం. అయితే కరోనరీ అర్టరీ వ్యాధి పరిస్థితి తలెత్తి గుండుపోటు ఇత్యాధి గుండె వ్యాధులు సంక్రమించునట్టే అటు కరోటిడ్ ధమనుల లోపల ఫలకం ఏర్పడినప్పుడు కరోటిడ్ ధమని వ్యాధి సంభవిస్తుంది. ఈ ధమనులు ఆక్సిజన్‌తో కూడిన రక్తాన్ని మెదడుకు సరఫరా చేస్తాయి. రెండు పెద్ద సాధారణ కరోటిడ్ ధమనులు ఉన్నాయి, మెడ ప్రతి వైపు ఒకటి. ఈ ధమనులలో ప్రతి ఒక్కటి మెదడుకు దారితీసే బాహ్య, అంతర్గత కరోటిడ్ ధమనిగా విడిపోతుంది.
ప్లేక్ అనేది కొవ్వు, కాల్షియం, కొలెస్ట్రాల్, ఇతర పదార్ధాల కలయిక. కాలక్రమేణా, అథెరోస్క్లెరోసిస్ అనే ప్రక్రియలో ఈ ధమనులలో ఫలకం ఏర్పడుతుంది. ప్లేక్ బిల్డప్‌లు ధమనులను ఇరుకైనవి, వాటి ద్వారా రక్తాన్ని పొందడం కష్టతరం చేస్తాయి. ఇరుకైన ధమని తీవ్రమైన ప్రమాదాన్ని కలిగిస్తుంది, ఎందుకంటే ఇది మెదడుకు రక్త ప్రవాహాన్ని తగ్గించవచ్చు లేదా నిరోధించవచ్చు, ఇది స్ట్రోక్‌కు కారణమవుతుంది. ఈ కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధి లక్షణాలు, ప్రమాద కారకాలు, చికిత్స ఎంపికల గురించి వివరణాత్మకంగా తెలుసుకుందాం.
కరోటిడ్ అర్టినరీ వ్యాధి సంకేతాలు, లక్షణాలు: Carotid Artery Disease Signs and symptoms
- కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధి ఉన్న చాలా మందికి మొదట్లో ఎలాంటి లక్షణాలు కనిపించవు.
- కరోటిడ్ ధమని వ్యాధి సాధారణంగా పరిస్థితి మరింత దిగజారడంతో గుర్తించదగిన లక్షణాలను కలిగిస్తుంది.
- ధమని తీవ్రమైన సంకుచితం లేదా దానిలో అడ్డంకి తీవ్రమైన సంకేతాలు, లక్షణాలకు కారణం కావచ్చు, వీటిలో:
బ్రూట్: Bruit
బ్రూట్ అనేది కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధి ఉన్న కొంతమంది వ్యక్తుల ధమనులలో ఉండే ధ్వని. శారీరక పరీక్ష సమయంలో, వైద్యుడు కరోటిడ్ ధమనుల దగ్గర మెడపై స్టెతస్కోప్‌ని ఉంచి కొంచెం “హూషింగ్” శబ్దాన్ని వింటాడు. అథెరోస్క్లెరోసిస్ కారణంగా వ్యక్తి ధమని ద్వారా రక్త ప్రవాహాన్ని తగ్గించినట్లు బ్రూట్ సూచించవచ్చు.
తాత్కాలిక ఇస్కీమిక్ దాడి: Transient ischemic attack
కొంతమందికి తాత్కాలిక ఇస్కీమిక్ అటాక్ (TIA) వచ్చే వరకు కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధి లక్షణాలను అనుభవించకపోవచ్చు. TIA అనేది స్ట్రోక్‌తో సమానంగా ఉంటుంది, కానీ అది అంత తీవ్రంగా ఉండదు. అయినప్పటికీ, దీనికి తక్షణ వైద్య సహాయం అవసరం.
TIA, స్ట్రోక్ రెండింటి లక్షణాలు:
- ఆకస్మిక, వివరించలేని, తీవ్రమైన తలనొప్పి
- తల తిరగడం
- సంతులనం కోల్పోవడం
- మాట్లాడడంలో ఇబ్బంది లేదా అస్పష్టమైన ప్రసంగం
- ఒకటి లేదా రెండు కళ్లను చూడడంలో ఇబ్బంది వంటి దృష్టి సమస్యలు
- ముఖం లేదా అవయవాలలో బలహీనత లేదా తిమ్మిరి, తరచుగా శరీరం ఒక వైపు
- ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ అవయవాలను తరలించలేకపోవడం
ఎవరైనా ఈ లక్షణాలను అనుభవిస్తే తక్షణ వైద్య సంరక్షణ అవసరం. ఒక వ్యక్తి TIAని అనుభవిస్తే, లక్షణాలు సాధారణంగా మొదటి 24 గంటల్లో అదృశ్యమవుతాయి.
స్ట్రోక్: Stroke
ఒక స్ట్రోక్ TIA వలె అదే లక్షణాలను కలిగిస్తుంది, కానీ ఫలితాలు మరింత తీవ్రంగా ఉండవచ్చు. ఆక్సిజన్ కోల్పోవడం వల్ల స్ట్రోక్ శాశ్వత మెదడు దెబ్బతినవచ్చు. స్ట్రోక్ శాశ్వత దృష్టి సమస్యలు, ప్రసంగ సమస్యలు లేదా దీర్ఘకాలిక వైకల్యానికి కారణం కావచ్చు. కొన్ని సందర్భాల్లో, స్ట్రోక్ పక్షవాతం లేదా మరణానికి దారితీయవచ్చు. TIA లేదా స్ట్రోక్ సంకేతాలను గమనించిన ఎవరైనా వెంటనే అత్యవసర వైద్య సహాయం తీసుకోవాలి.
కరోటిడ్ ధమని వ్యాధి కారణాలు, ప్రమాద కారకాలు Carotid artery disease causes and risk factors
కరోటిడ్ ధమని వ్యాధికి ప్రత్యక్ష కారణం ప్లేక్ బిల్డప్. ఫలకం భాగాలు రక్తంలోనే ఉన్నప్పటికీ, ధమనులలో దెబ్బతిన్న సూక్ష్మ ప్రాంతాలలో అవి సేకరించే అవకాశం ఉంది. ఈ నష్టం జన్యుపరమైన కారకాలు, అలాగే కాలక్రమేణా ఆహారం, జీవనశైలి ఎంపికల ప్రభావాల ఫలితంగా సంభవిస్తుంది. ధమనులలో నష్టం, ఫలకం ఏర్పడటానికి ప్రధాన దోహదపడే ప్రమాద కారకాలు:
- ధూమపానం
- అనారోగ్యకరమైన ఆహారం
- అధిక కొలెస్ట్రాల్
- అధిక రక్త పోటు
- మధుమేహం లేదా ఇన్సులిన్ నిరోధకత
- మెటబాలిక్ సిండ్రోమ్
- శారీరక వ్యాయామం లేకపోవడం
- ఊబకాయం
- స్లీప్ అప్నియా
- ఒత్తిడి
- పెద్ద వయస్సు
- వీటితో పాటు ఏ విధమైన అథెరోస్క్లెరోసిస్ కుటుంబ చరిత్ర ఉన్న వ్యక్తులు కూడా ధమని వ్యాధిని గురయ్యే ప్రమాదం ఉంది.
వ్యాధి నిర్ధారణ: Diagnosis
ప్రాణాంతకమైన స్ట్రోక్ వంటి సమస్యలను నివారించడానికి వీలైనంత త్వరగా కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధిని నిర్ధారించడం చాలా ముఖ్యం. వైద్యుడు వారి వైద్య చరిత్ర, జీవనశైలి అలవాట్ల గురించి వ్యక్తిని అడుగుతాడు. ఒక వ్యక్తి కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధికి గురయ్యే ప్రమాదం ఉందని డాక్టర్ భావిస్తే, వారు శారీరక పరీక్షను నిర్వహించవచ్చు లేదా వ్యక్తి రక్త ఆరోగ్యాన్ని తనిఖీ చేయడానికి ఇతర పరీక్షలను ఆదేశించవచ్చు. బ్రూట్ కోసం వినడం అనేది శారీరక పరీక్షలో భాగం. వైద్యులు ధమనులను విని, బ్రూట్ వినిపించినట్లయితే, వారు అదనపు పరీక్షలను ఆదేశిస్తారు.
ఇమేజింగ్ పరీక్షలు: Imaging tests
కరోటిడ్ ధమనుల లోపల చూడటానికి, సంకుచితం కోసం తనిఖీ చేయడానికి వైద్యులు సాధారణంగా ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ఇమేజింగ్ పరీక్షలను ఉపయోగిస్తారు. ఇమేజింగ్ పరీక్షలు ఉన్నాయి:
అల్ట్రాసౌండ్లు: Ultrasounds
కరోటిడ్ అల్ట్రాసౌండ్ ధమనుల లోపలి చిత్రాలను రూపొందించడానికి ధ్వని తరంగాలను ఉపయోగిస్తుంది. ఇది కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధికి సంబంధించిన ఇమేజింగ్ పరీక్ష యొక్క అత్యంత సాధారణ రూపం,, చాలా సందర్భాలలో, ఇది ధమనుల యొక్క ఏదైనా సంకుచితతను బహిర్గతం చేయడంలో సహాయపడుతుంది.
యాంజియోగ్రఫీ: Angiography
యాంజియోగ్రఫీ అనేది చిత్రంలో ధమనులు స్పష్టంగా కనిపించేలా చేయడానికి ఒక ప్రత్యేక రంగును ఉపయోగించే ఇమేజింగ్ పరీక్ష. వైద్యులు ఆ ప్రాంతంలోకి రంగును ఇంజెక్ట్ చేస్తారు, తర్వాత ఎక్స్(X)- కిరణాలు, సిటీ(CT) స్కాన్‌లు లేదా ఎమ్మారై(MRI)లను ఉపయోగించి రంగు ధమనుల గుండా వెళుతున్నప్పుడు వాటి చిత్రాలను తయారు చేస్తారు. ఈ పరీక్ష వైద్యులు ధమనిలో ఏదైనా సంకుచితం లేదా అడ్డంకులను చూడడానికి సహాయపడుతుంది.
కరోటిడ్ ధమని వ్యాధి చికిత్స: Carotid artery disease Treatment
ప్రాణాంతక సమస్యల ప్రమాదాన్ని తగ్గించడానికి, వ్యాధి పురోగమించకుండా ఉండటానికి కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధికి చికిత్స చాలా అవసరం. చికిత్సలో ఆహారం, జీవనశైలి మార్పులను కలిగి ఉంటుంది. కొన్ని సందర్భాల్లో, ఒక వ్యక్తి మందులు తీసుకోవలసి ఉంటుంది లేదా శస్త్ర చికిత్స చేయించుకోవాలి.
కరోటిడ్ ఆర్టరీ నివారణకు దోహదం చేసే ఆహారం: Dietary and lifestyle changes
ఆహారం, జీవనశైలి మార్పులతో కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధిని తగ్గించుకునే అవకాశాలు కూడా మెండుగా ఉన్నాయి. ఈ పరిస్థితికి దారితీసే ఆహారాలను తగ్గించుకుని.. వ్యాధి నిరోధకానికి, లేదా నెమ్మదింపజేసే అహారాలను తీసుకోవడం ద్వారా మేలైన ఫలాలను అందుకోవచ్చు. దీంతోపాటు జీవనశైలిలోనూ కొన్ని సానుకూల మార్పులు చేసుకోవడం వల్ల కరోటిడ్ అర్టరీ పరిస్థితిని తగ్గించుకునే అవకాశాలు ఉన్నాయి. ఈ మేరకు వైద్యులు తన చికిత్స ప్రణాళికలో ముఖ్యమైన భాగంగా వీటిని సిఫారసు చేయవచ్చు. అవి:
- “హృదయ-ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం” తినడం
- మితమైన బరువును చేరుకోవడం లేదా నిర్వహించడం
- శారీరకంగా చురుకుగా ఉండటం
- వర్తిస్తే, ధూమపానం మానేయండి
- మధుమేహం లేదా గుండె పరిస్థితులు వంటి ఇతర పరిస్థితులను నిర్వహించడం
సాధారణ ఆహారం చిట్కాలు General diet tips
నేషనల్ హార్ట్, లంగ్, బ్లడ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ (NHLBI) సాధారణ గుండె-ఆరోగ్యకరమైన ఆహారంలో వీటిని తీసుకోవడం తగ్గించడం ఉంటుంది:
- సోడియం
- సంతృప్త కొవ్వులు
- ట్రాన్స్ కొవ్వులు
- అధిక చక్కెర మిళిత పదార్థాలు
- మద్యం
బదులుగా, వ్యక్తి సమతుల్య గుండె-ఆరోగ్యకరమైన ఆహారంపై దృష్టి పెట్టాలి, అటువంటి ఆహారాలు అధికంగా ఉంటాయి:
- కూరగాయలు
- పండ్లు
- తృణధాన్యాలు
- తక్కువ కొవ్వుతో కూడిన పాల ఉత్పత్తులు
- సన్నగా తరిగిన మాంసం, పౌల్ట్రీ, చేపలు
- గుడ్లు
- చిక్కుళ్ళు
- గింజలు, విత్తనాలు
కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధికి మందులు: Medications
కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధిని నిర్వహించడంలో సహాయపడటానికి వైద్యులు మందులు తీసుకోవడాన్ని కూడా సిఫారసు చేయవచ్చు. సాధారణ మందులలో రక్తం గడ్డకట్టకుండా ఉండే మందులు, ఆస్పిరిన్ లేదా క్లోపిడోగ్రెల్ వంటివి ఉంటాయి. ఒక వ్యక్తి అంతర్లీన ప్రమాద కారకాలపై ఆధారపడి, కొలెస్ట్రాల్ లేదా తక్కువ రక్తపోటును నియంత్రించే మందులు వంటి అదనపు మందులను వైద్యులు సిఫార్సు చేయవచ్చు.
వైద్య విధానాలు: Medical procedures
కరోటిడ్ ధమని వ్యాధి లక్షణాలను అనుభవించే లేదా పెద్ద సమస్యలకు దారితీసే ప్రమాదం ఉన్న బాధితులు వారి ప్రమాదాన్ని తగ్గించడానికి ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ వైద్య విధానాలను కలిగి ఉండాలి. ఇంతకీ ఆ సాధ్యమయ్యే విధానాలు ఏంటీ అనగా:
యాంజియోప్లాస్టీ, స్టెంటింగ్ Angioplasty and stenting
యాంజియోప్లాస్టీ, స్టెంటింగ్ కరోటిడ్ ధమనులను విస్తృతం చేయడంలో సహాయపడటంతో పాటు బాధితులకు ఫలకం నుండి తీవ్రమైన సంకుచితం ఉంటే మెదడుకు రక్త ప్రవాహాన్ని పెంచుతుంది. యాంజియోప్లాస్టీ ప్రక్రియలో, వైద్యులు ఇరుకైన ధమనిలోకి దాని చివర ఒక చిన్న డిఫ్లేటెడ్ బెలూన్‌తో ఒక సన్నని గొట్టాన్ని చొప్పించారు. ట్యూబ్ స్థానంలో, వారు బెలూన్‌ను పెంచుతారు, ఇది ఫలకాన్ని ధమని గోడ వైపుకు నెట్టివేస్తుంది, ధమని ద్వారా రక్త ప్రవాహాన్ని పునరుద్ధరించడంలో సహాయపడుతుంది. ధమని విస్తరించడంతో, వైద్యులు ఆ ప్రాంతంలో ఒక స్టెంట్ (సన్నని మెష్ ట్యూబ్)ను ఏర్పాటు చేసి రక్త ప్రసారానికి ఎలాంటి అడ్డంకులు లేకుండా చేస్తారు. స్టెంట్ లోపలి నుండి ధమనికి మద్దతు ఇవ్వడానికి, బలోపేతం చేయడానికి సహాయపడుతుంది. ఇది ధమనిని మళ్లీ ఆ ప్రాంతంలో సంకుచితం చేయకుండా చేస్తుంది.
ఎండార్టెరెక్టమీ: Endarterectomy
ఎండార్టెరెక్టమీ అంత సాధారణమైనది కాదు, అందరికీ సరైనది కాకపోవచ్చు. మరింత తీవ్రమైన సంకుచితం లేదా అడ్డంకులు కోసం వైద్యులు దీనిని సిఫారసు చేయవచ్చు. వ్యక్తి యొక్క ధమనులు కనీసం 50శాతం బ్లాక్ చేయబడినట్లయితే వైద్యులు సాధారణంగా ఎండార్టెరెక్టమీని సిఫార్సు చేస్తారని NHLBI పేర్కొంది. ఈ ప్రక్రియలో, సర్జన్ ఇరుకైన ధమనిని చేరుకోవడానికి మెడలో ఒక కట్ చేస్తాడు. వారు అడ్డంకిని గుర్తించినప్పుడు, వారు ధమనిలో ఒక కోత చేసి, ఆ ప్రాంతంలోని లోపలి పొరను తొలగిస్తారు. ఇలా చేయడం వల్ల అడ్డంకిగా ఉన్న ఫలకం తొలగిపోతుంది, తద్వారా రక్త ప్రవాహాం పునరుద్ధరించబడడానికి సహాయపడుతుంది.
కరోటిడ్ వర్సెస్ కరోనరీ ఆర్టరీ వ్యాధి Carotid vs. coronary artery disease
కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధి కరోనరీ ఆర్టరీ వ్యాధికి సమానం కాదు, అయినప్పటికీ అవి ఒకే సమస్య నుండి ఉత్పన్నమవుతాయి. రెండు వ్యాధులు ధమనులలో ఫలకం ఏర్పడటం వలన సంభవిస్తాయి. అలాగే, ఈ రెండు భిన్న పరిస్థితులకు ఒకే విధమైన ప్రమాద కారకాలు ఉన్నాయి. అయినప్పటికీ, కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధి అనేది మెదడుకు దారితీసే ధమనులలో ఫలకం ఏర్పడటం వల్ల ఉత్పన్నం కాగా, కొరోనరీ ఆర్టరీ వ్యాధి అనేది గుండెకు దారితీసే ధమనులలో ఫలకం ఏర్పడటం వల్ల సంభవిస్తుంది.
చివరగా..: Summary
కరోటిడ్ ధమని వ్యాధి మెదడుకు దారితీసే ధమనులలో సంకుచితం లేదా అడ్డంకులను కలిగిస్తుంది. ఒక వ్యక్తికి సాధ్యమైనంత ఉత్తమమైన దృక్పథాన్ని అందించడానికి చికిత్స పొందడం, జీవనశైలిలో మార్పులు చేసుకోవడం చాలా అవసరం. కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధి ఉన్న వ్యక్తులు వారి వైద్యుని చికిత్స ప్రణాళికను అనుసరించి, సానుకూల జీవనశైలి మార్పులను చేస్తే పరిస్థితి మరింత దిగజారకుండా నిరోధించవచ్చు. విజయవంతమైన చికిత్సతో కూడా, కరోటిడ్ ఆర్టరీ వ్యాధికి పూర్తి నివారణ లేదు.
అయినప్పటికీ, చికిత్స స్ట్రోక్ వంటి ముఖ్యమైన సంఘటనల ప్రమాదాన్ని తగ్గిస్తుంది. అనేక ఆరోగ్య పరిస్థితులు, అనారోగ్యకరమైన జీవనశైలి ఎంపికలు ఫలకం నిర్మాణం, కరోటిడ్ ధమని వ్యాధి ప్రమాదాన్ని పెంచుతాయి. విజయవంతమైన చికిత్స ధమనులలో ఫలకం ఏర్పడటాన్ని తగ్గించడానికి, స్ట్రోక్ వంటి తీవ్రమైన సమస్యల ప్రమాదాన్ని తగ్గించడానికి ఆహారం, జీవనశైలి మార్పులను కలిగి ఉంటుంది. అస్పష్టమైన ప్రసంగం లేదా బలహీనత వంటి స్ట్రోక్ సంకేతాలను ఎవరైనా గమనించినట్లయితే, అత్యవసర వైద్య సంరక్షణను పొందాలి.