ఉపవాసం.. అంటే దేవుడికి సమీపంగా ఉండటం అనే అర్థం వచ్చినా.. ఏమీ తినకుండా.. తాగ్రకుండా ఉండే ఒక ఆచారమని అందరికీ తెలిసిందే. హిందువులు వారానికి ఒకటి లేక రెండు రోజులు ఇలా దేవుళ్ల సమీపంగా ఉండాలని ఉపసిస్తూ ఉంటే.. మరికొందరు తమ మతాల ప్రబోదాలకు అనుగూణంగా మరోలా ఉపసిస్తుంటారు. ఇది వార్వారి మతపరమైన, సాంస్కృతిక ప్రయోజనాల కోసం శతాబ్దాలుగా ఉపయోగించే ఒక ఆచారం. అయితే దీని ద్వారా పలు అరోగ్య ప్రయోజనాలు ఉన్నాయన్న విషయం కూడా తెలిసిందే. ముఖ్యంగా హిందువులలో మత గురువులు, పీఠాధిపతులు, యోగులు ఉపవాసాలనే ఆచారాలను పాటిస్తూ వందల ఏళ్లు అరోగ్యకరంగా ఉంటారన్నది వాస్తవం. శరీరంలోని బాస్వారజ్యోతి వెలిగేందుకు అవసరమయ్యే శక్తి కోసం.. వీరు వారంలోని కొన్ని రోజులు భుజిస్తూ ఇతర రోజులు భుక్తికి దూరంగా ఉంటారన్నది సత్యం.
ఈ క్రమంలో సాధుజనులు, యోగులు తాము ఆహారంతో తీసుకున్న తరువాత ధ్యానంలోకి వెళ్లి.. తిరిగి తేరుకునేంత వరకు వారికి అదే ఆహారం. ఇలా ఒక్కోసారి రోజు, రెండు రోజులు, మూడు.. కొందరు వారం రోజుల పాటు ధాన్యంలోనే ఉండిపోతారు. ధ్యానంలో వారు తమ ఆహర శక్తిని కూడా నిల్వ చేసుకుని అవసరమైన మేరకు మాత్రం దానిని ఖర్చు చేస్తారు. ఇలా చేయడం వల్ల సాధుజనులు, యోగులు శతాధిక సంవత్సారాలకు పైగానే జీవిస్తారన్నది తెలిసిందే. దీనిని మానవమాత్రులకు అందిస్తూ.. ఉపవాసం ఎలా చేయాలి అన్న విషయమై మార్గనిర్ధేశనం కూడా చేశారు. ఇలా చేయడం ద్వారా అనారోగ్యం దరి చేరదని, శరీరంలోని రుగ్మతలు ఉపవాస సమయంలో పునరుత్తేజం చెందుతాయని, వ్యాధులు నయం అవుతాయని కూడా వారు సూచించారు.
ఈ విషయాలను ఇదివరకే ఎందరో ప్రముఖులు చెప్పినా.. వాటికి ఆధారం ఏంటంటూ చెప్పి ప్రశ్నించిన వారికి ఇప్పుడు ఆధారాలు లభ్యమయ్యాయి. తాజాగా ఒక విశ్వవిద్యాలయం ఉపవాసంతో రుగ్మతలు తొలుగుతాయని ధృవీకరించింది. అయితే ఈ ధృవీకరించిన విశ్వవిద్యాలయం విదేశాలకు చెందినది. ఉపవాసం చేయడం వల్ల అధిక బరువు నియంత్రణ, మెరుగైన జీవక్రియ ఆరోగ్యం, రక్తపోటు, మధుమేహం (టైప్ 1)వంటి రుగ్మతలు క్రమబద్దీకరించుకోవచ్చునని, క్యాన్సర్ వంటి దీర్ఘకాలిక వ్యాధుల ప్రమాదాన్ని తగ్గించడం అనేక ఆరోగ్య ప్రయోజనాలను కూడా కలిగి ఉన్నట్లు చూపబడింది. కాగా తాజాగా ఉపవాసం మరొక ముఖ్యమైన ఆరోగ్య ప్రయోజనాన్ని కలిగి ఉన్నట్లు ఈ విశ్వవిద్యాలయ పరిశోధన వెల్లడించింది. అదే మూలకణాల పునరుత్పత్తి.
మూల కణాలు (స్టెమ్ సెల్స్) అనేవి శరీరంలోని ఏ రకమైన కణంగానైనా మారే సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉండే విభిన్నమైన కణాలు. అవి పెరుగుదల, అభివృద్ధి, కణజాల మరమ్మత్తు కోసం చాలా అవసరం. అత్యంత కీలకమైన ఈ స్టెమ్ సెల్స్ ఆరోగ్యం, పనితీరుతో పాటు శరీరం మొత్తం ఆరోగ్యంపై ప్రభావం చూపుతాయి. దురదృష్టవశాత్తూ, ఈ మూలకణాలు కాలక్రమేణా దెబ్బతినడం లేదా వయస్సును బ్టటి క్షీణితకు లోనవుతుంటాయి. అయితే ఉపవాసం మాత్రమే వాటి పునరుత్పత్తి సామర్థ్యాలను పెంపోందించి రుగ్మతలను నయం చేస్తోంది. 2014లో జర్నల్ సెల్ స్టెమ్ సెల్‌లో ప్రచురించబడిన ఒక అధ్యయనంలో కేవలం ఒకరోజు ఉపవాసం చేయడం వల్ల ఎలుకలలోని మూలకణాలు పునరుత్పత్తి అవుతాయని తేలింది. 24 గంటల ఉపవాసం హేమాటోపోయిటిక్ మూలకణాల సంఖ్య, పునరుత్పత్తి సామర్థ్యంలో గణనీయమైన పెరుగుదలకు దారితీసిందని అధ్యయనం కనుగొంది, ఇవి ఎరుపు, తెల్ల రక్త కణాలను ఉత్పత్తి చేయడానికి బాధ్యత వహిస్తాయి.
ఈ ఫలితాలు 2018లో తదుపరి అధ్యయనంలో మరింత ధృవీకరించబడ్డాయి, ఇది ఉపవాసం నాడీ మూలకణాలతో సహా ఇతర రకాల మూలకణాల పునరుత్పత్తిని కూడా ప్రేరేపిస్తుందని చూపించింది. కాబట్టి, ఉపవాసం మూల కణాల పునరుత్పత్తిని ఎలా ప్రేరేపిస్తుంది? ఆటలో అనేక సంభావ్య యంత్రాంగాలు ఉన్నాయి. ఆటోఫాగి క్రియాశీలత అత్యంత ప్రముఖమైనది, ఇది సెల్యులార్ ప్రక్రియ, ఇది దెబ్బతిన్న లేదా పనిచేయని ప్రోటీన్లు అవయవాలను విచ్ఛిన్నం చేయడం రీసైక్లింగ్ చేయడం. సెల్యులార్ ఆరోగ్యాన్ని కాపాడుకోవడానికి ఆటోఫాగి చాలా అవసరం స్టెమ్ సెల్ ఫంక్షన్‌లో కీలక పాత్ర పోషిస్తుందని తేలింది. ఉపవాసం ఆటోఫాగి స్థాయిలను పెంచుతుందని చూపబడింది, ఇది మూలకణాలలో దెబ్బతిన్న భాగాలను తొలగించడానికి, వాటి పునరుత్పత్తిని ప్రోత్సహించడానికి సహాయపడుతుంది.
మరో సంభావ్య యంత్రాంగం ఏమిటంటే సిగ్నలింగ్ మార్గాలను యాక్టివేట్ చేయడం, తద్వారా స్టెమ్ సెల్ స్వీయ-పునరుద్ధరణ, భేదాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది. ఉదాహరణకు, ఉపవాసం ఇన్సులిన్ లాంటి వృద్ధి కారకం-1 (IGF-1) మార్గాన్ని యాక్టివేట్ చేస్తుంది, ఇది కణాల పెరుగుదల, భేదాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది. తద్వారా మూలకణాల పునరుత్పత్తి సామర్థ్యాన్ని నిర్వహించడానికి ఈ మార్గం కీలకం, ఈ మార్గం ఉపవాసం-ప్రేరిత క్రియాశీలత మూలకణ పనితీరును పెంచడంలో సహాయపడుతుంది. అదనంగా, ఉపవాసం ఆక్సీకరణ ఒత్తిడి, వాపును తగ్గిస్తుందని చూపబడింది. ఈ రెండూ మూలకణాలను దెబ్బతీయడంతో పాటు వాటి పనితీరును దెబ్బతీస్తాయి. ఈ హానికరమైన కారకాలను తగ్గించడం ద్వారా, మూలకణాల పునరుత్పత్తిని రక్షించడానికి, ప్రోత్సహించడానికి ఉపవాసం సహాయపడుతుంది.
ఉపవాసం, మూలకణాలపై పరిశోధనలు పునరుత్పత్తి, ఉత్తేజకర ఫలితాలు వెల్లడిస్తున్నా.. ఇలా సాగిన అధ్యయనాలన్నీ చాలా వరకు జంతువుల నమూనాలలో నిర్వహించడం గమనార్హం. అయితే మానవులపై ఈ పరిశోధనలు అదేవిధంగా అనువదిస్తాయో లేదో తెలుసుకోవడానికి మరింత పరిశోధన అవసరం. అయినప్పటికీ, ప్రారంభ మానవ అధ్యయనాలు మంచి ఫలితాలను చూపించాయి. 2019లో జర్నల్ సెల్ స్టెమ్ సెల్‌లో ప్రచురించబడిన ఒక అధ్యయనం ప్రకారం, మానవులలో 72 గంటల ఉపవాసం హెమటోపోయిటిక్ మూల కణాల సంఖ్య, పునరుత్పత్తి సామర్థ్యంలో పెరుగుదలకు దారితీసింది. ఉపవాసం వల్ల ఇన్‌ఫ్లమేటరీ మార్కర్‌లు తగ్గుముఖం పడతాయని, సెల్యులార్ స్ట్రెస్ రెసిస్టెన్స్ మార్కర్ల పెరుగుదలకు దారితీసిందని అధ్యయనం కనుగొంది, ఉపవాసం మొత్తం సెల్యులార్ ఆరోగ్యాన్ని ప్రోత్సహిస్తుందని సూచిస్తుంది.
జర్నల్ ఆఫ్ క్లినికల్ ఇన్వెస్టిగేషన్‌లో ప్రచురించబడిన మరొక అధ్యయనం, ఆరోగ్యకరమైన మానవుల విషయాలలో 24 గంటల ఉపవాసం మూలకణాలను ప్రసరించడంలో పెరుగుదలకు దారితీసిందని కనుగొంది. ఈ అధ్యయనం స్టెమ్ సెల్ పనితీరును ప్రత్యేకంగా పరిశోధించనప్పటికీ, ఉపవాసం జంతువులలో ఉన్నట్లే మానవులలోని మూలకణాలపై ఇలాంటి ప్రభావాలను చూపుతుందని ఇది సూచిస్తుంది. ఉపవాసం మూలకణాల పునరుత్పత్తి సహా అనేక సంభావ్య ఆరోగ్య ప్రయోజనాలను కలిగి ఉన్నట్లు చూపబడింది. ఈ అంశంపై చాలా పరిశోధనలు జంతువులపై నిర్వహించబడినవే, కాగా మానవులపై సాగిన అధ్యయనాలు కూడా మంచి ఫలితాలను చూపించాయి. సరైన ఉపవాసాన్ని నిర్ణయించడానికి మరింత పరిశోధన అవసరం.
పేగు మూలకణాలలో వయస్సు-సంబంధిత నష్టాన్ని పరిశోధకులు చాలా సులభమైన మార్గంలో తిప్పికొట్టగలిగారు. యుక్త, వృద్ద ఎలుకలపై 24 గంటల ఉపవాసం ఈ మూలకణాలు పునరుత్పత్తి ఎలా మెరుగుపడిందో నాటకీయంగా చూపబడింది. సెల్ స్టెమ్ సెల్‌లో పేర్కోనబడిన అధ్యయనం ప్రకారం.. యుక్త, వృద్ధ ఎలుకల గట్ కణాలపై ఆహారం ప్రభావాన్ని పరిశీలించింది. ఒక రోజు ఉపవాసం తర్వాత, కణాలు ప్రవర్తనలో మార్పు చెందాయని పరిశోధకులు కనుగొన్నారు. కార్బోహైడ్రేట్లకు బదులుగా కొవ్వును జీర్ణక్రియ బర్న్ చేయడం ప్రారంభించడంతో వాటి పనితీరు మెరుగుపడింది.
“పేగు మూలకణాలు.. పేగు వర్క్‌హార్స్‌లని, ఇవి ఎక్కువ మూలకణాల ఉత్పత్తికి సహాయపడతాయని, పేగులోని వివిధ విభిన్న కణ రకాలకు దారితీస్తాయి. ముఖ్యంగా, వృద్ధాప్య సమయంలో, పేగు కాండం పనితీరు క్షీణిస్తుంది. ఇది దెబ్బతిన్న తర్వాత పేగును సరిచేసుకునే సామర్థ్యాన్ని దెబ్బతీస్తుంది, ”అని ఎంఐటీ కోచ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ఇంటిగ్రేటివ్ క్యాన్సర్ రీసెర్చ్ కు చెందిన సీనియర్ రచయిత ప్రొఫెసర్ ఒమెర్ యిల్మాజ్ ఒక ప్రకటనలో తెలిపారు. ఈ పరిశోధనలో, 24 గంటల ఉపవాసం యువ, వృద్ధ ఎలుకల పేగు మూలకణాల పనితీరు మెరుగయ్యే విధానాన్ని అర్థం చేసుకోవడంపై దృష్టి సారించి చేసినదని అన్నారు.
ఈ పరిశోధనలో అధ్యయన బృందం గ్రహించిన విషయం ఏమిటంటే, ఎలుకలు ఉపవాసం ప్రారంభించిన తర్వాత, కొన్ని ట్రాన్స్‌క్రిప్షన్ కారకాలు – డీఎన్ఏను ఆర్ఎన్ఏగా మార్చడంలో సహాయపడే ప్రోటీన్లు – యాక్టివేట్ చేయబడ్డాయి. వాటిని పిపిఏఆర్ (PPAR) అంటారు. అవి స్విచ్ ఆఫ్ చేసినప్పుడు కణాలు కొవ్వు ఆమ్లాలను కాల్చలేవు. ఇలా జరిగినప్పుడు కణాలు ఇకపై పునరుత్పత్తిని పెంచలేవని విశ్లేషణలో తేలింది. రివర్స్ కూడా నిజం. ఎలుకలు ఉపవాసం లేనప్పుడు బృందం పిపిఏఆర్ లను యాక్టివేట్ చేయడంతో అవి ఇప్పటికీ ప్రయోజనకరమైన ప్రభావాన్ని పొందాయి. “ఇది కూడా చాలా ఆశ్చర్యకరమైనది,” సహ-ప్రధాన రచయిత చియా-వీ చెంగ్ జోడించారు. “నిర్దిష్ట వయస్సు ఫినోటైప్‌లను తిప్పికొట్టడానికి కేవలం ఒక జీవక్రియ మార్గాన్ని సక్రియం చేయడం సరిపోతుంది.”
ఉపవాసం ప్రేగులు పునరుత్పత్తికి సహాయపడుతుందని కనుగొన్నది దాని స్వంత హక్కులో ముఖ్యమైనది, అయితే ఔషధాన్ని ఉపయోగించి అదే ప్రభావాన్ని పొందేందుకు దానిని కలపడం దిగువ జీర్ణవ్యవస్థపై వైద్య జోక్యాల కోసం ఈ పరిశోధన బృందం ఒక కీలక అధ్యయనం చేస్తుంది. ఉదాహరణకు, కీమోథెరపీ లేదా జీర్ణశయాంతర ఇన్ఫెక్షన్ల నుండి కోలుకునే రోగులకు ఇది సహాయపడేలా అధ్యయనం సాగుతోంది. శరీరంలోని ఇతర భాగాల్లోని కణాలు కూడా ఈ సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉన్నాయో లేదో తెలుసుకోవడానికి పరిశోధన బృందం ఇప్పుడు ఆసక్తిగా అడుగులు వేస్తోంది. ఉపవాసం లేదా ఔషధ వినియోగం అనేక విభిన్న అవయవాలలో కణజాల దీర్ఘాయువును పెంచుతుంది. కాగా మధుమేహం లేదా అల్సర్ వంటి రుగ్మతలు, కొన్ని వైద్య పరిస్థితులు ఉన్నవారికి, ఉపవాసం అనుకూలం కాకపోవచ్చునని గమనించడం చాలా అవసరం. ఏదైనా ఉపవాస నియమావళిని ప్రయత్నించే ముందు వైద్యుడితో సంప్రదించడం అత్యవసరం.