న్యుమోనియా అనేది ఊపిరితిత్తుల వ్యాధి, ఇది శ్వాసను కష్టతరం చేస్తుంది, శరీరంలో ఆక్సిజన్ స్థాయిలను పరిమితం చేస్తుంది. ఇది ఎక్కువగా బ్యాక్టీరియా, వైరస్‌లు, శిలీంధ్రాలు వంటి సూక్ష్మజీవుల ద్వారా ఇన్ఫెక్షన్ వల్ల వస్తుంది. దీనిని ఊపిరితిత్తుల ఇన్ఫెక్షన్, శ్వాసకోశ ఇన్ఫెక్షన్, లోయర్ రెస్పిరేటరీ ట్రాక్ట్ ఇన్ఫెక్షన్ (LRTI), బ్రోంకోప్ న్యుమోనియా అని కూడా పిలుస్తారు. న్యుమోనియాలో, సాధారణంగా శ్వాస తీసుకునేటప్పుడు గాలితో నిండిన గాలి పర్సులు, ఇన్ఫెక్టివ్ మెటీరియల్, శ్లేష్మం, ద్రవంతో నిండిపోతాయి. ఇది దగ్గు, జ్వరం, ఊపిరి ఆడకపోవడం, ఛాతీ నొప్పి వంటి లక్షణాలకు దారి తీస్తుంది.
ప్రపంచవ్యాప్తంగా, న్యుమోనియా సులభంగా నివారించదగినది, చికిత్స చేయగలిగినప్పటికీ, ఐదు సంవత్సరాల కంటే తక్కువ వయస్సు ఉన్న పిల్లలలో అనారోగ్యం, మరణాలకు ప్రధాన కారణాలలో ఒకటి. కమ్యూనిటీ-అక్వైర్డ్ న్యుమోనియా (CAP) అనేది ప్రపంచవ్యాప్తంగా పెద్దవారిలో అనారోగ్యం, మరణానికి ప్రధాన కారణం. ప్రపంచ న్యుమోనియా భారంలో 23% భారత్‌దే. అధిక ప్రమాదం ఉన్నందున, 65 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్నవారు, న్యుమోనియాకు ప్రమాద కారకాలు ఉన్న 18 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్నవారు తప్పనిసరిగా న్యుమోకాకల్ వ్యాక్సిన్‌లను తప్పనిసరిగా తీసుకోవాలని సూచించబడింది.
చలికాలంలో న్యుమోనియా సర్వసాధారణం, ఏ వయస్సు వారినైనా ప్రభావితం చేయవచ్చు. అయినప్పటికీ, 2 సంవత్సరాల వయస్సులోపు చిన్నపిల్లలు, 65 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్నవారు, గుండె జబ్బులు, మధుమేహం లేదా దీర్ఘకాలిక ఊపిరితిత్తుల వ్యాధి వంటి అంతర్లీన వైద్య సమస్యలతో బాధపడుతున్న వ్యక్తులు వంటి రాజీపడే రోగనిరోధక శక్తి ఉన్న రోగులలో ఈ ప్రమాదం ఎక్కువగా ఉంటుంది. తేలికపాటి న్యుమోనియాకు సాధారణంగా విశ్రాంతి, వైద్యులు సూచించిన యాంటీబయాటిక్స్ వాడకంతో ఇంట్లోనే చికిత్స చేయవచ్చు. మరింత తీవ్రమైన కేసులకు ఆసుపత్రి చికిత్స అవసరం ఏర్పడుతుంది.
న్యుమోనియాలో ముఖ్య వాస్తవాలు:
- న్యుమోనియా సాధారణంగా కనిపించేది: 5 సంవత్సరాల కంటే తక్కువ వయస్సు ఉన్న పిల్లలతో పాటు 65 ఏళ్లు పైబడిన వయోజనులలో న్యుమోనియా ప్రభావితంపెద్దలు
- లింగం ప్రభావితం: పురుషులు, మహిళలు ఇద్దరూ
- శరీరంలోని ఏ భాగం ప్రభావితం: ఊపిరితిత్తులు
- వ్యాప్తి: ప్రపంచవ్యాప్తంగా: 1000 మంది పిల్లలకు 14 కేసులు (2018)
భారతదేశం: ప్రతి 1000 మంది పిల్లలకు 403 కేసులు (2015) - అనుకరించే పరిస్థితులు: ఆస్తమా
– ఊపిరితిత్తుల చీము
– బ్రోన్కైటిస్
– ఎలెక్టాసిస్
– క్రూప్
– రెస్పిరేటరీ డిస్ట్రెస్ సిండ్రోమ్
- అవసరమైన ఆరోగ్య పరీక్షలు/ఇమేజింగ్:
– కఫ పరీక్ష
– ఛాతీ ఎక్స్-రే
– పూర్తి రక్త గణన (CBC)
– పల్స్ ఆక్సిమెట్రీ
– ధమనుల రక్త వాయువు పరీక్ష
– బ్రోంకోస్కోపీ
– మూత్ర పరీక్ష (స్ట్రెప్టోకోకస్ న్యుమోనియా)
– ఛాతీ CT స్కాన్
– ఆర్టీ-పిసీఆర్ (RT-PCR)
- చికిత్స:
– యాంటీబయాటిక్స్: సిప్రోఫ్లోక్సాసిన్, సెఫెపైమ్, అజిత్రోమైసిన్ & లెవోఫ్లోక్సాసిన్
– యాంటీ ఫంగల్స్: ఫ్లూకోనజోల్, ఇట్రాకోనజోల్ & యాంఫోటెరిసిన్ బి
– యాంటీవైరల్: ఒసెల్టామివిర్
– మ్యూకోలిటిక్స్: ఎసిటైల్సిస్టీన్
- న్యుమోనియా లక్షణాలు:
న్యుమోనియా సంకేతాలు, లక్షణాలు కొన్ని సాధారణ ప్రదర్శనలను కలిగి ఉంటాయి లేదా న్యుమోనియా రకం, వయస్సు, మొత్తం ఆరోగ్యంపై ఆధారపడి వ్యక్తి నుండి వ్యక్తికి మారవచ్చు.
పెద్దవారిలో సాధారణ న్యుమోనియా లక్షణాలు కొన్ని:
– కఫంతో దగ్గు
– జ్వరం
– వణుకు & చలి
– వేగవంతమైన నిస్సార శ్వాస
– శ్వాస ఆడకపోవుట
– ఛాతి నొప్పి
– తక్కువ శక్తి
– ఆకలి లేకపోవడం
– వికారం & వాంతులు
– 65 ఏళ్లు పైబడిన పెద్దలలో న్యుమోనియా లక్షణాలు గందరగోళం, మానసిక అవగాహనలో మార్పులు, సాధారణ శరీర ఉష్ణోగ్రత కంటే తక్కువగా ఉంటాయి.
– పిల్లలలో న్యుమోనియా లక్షణాలు ఇంటర్‌కోస్టల్ శ్వాసను కలిగి ఉండడం, ఆహారం తీసుకోకపోవడం, అధిక-స్థాయి జ్వరం.
– అతి తీవ్రమైన న్యుమోనియా ఉన్న పిల్లలు అపస్మారక స్థితి, అల్పోష్ణస్థితి (సాధారణ శరీర ఉష్ణోగ్రత కంటే ప్రమాదకరంగా తక్కువ), మూర్ఛలు వంటి లక్షణాలు చూపవచ్చు.
- ఇన్ఫెక్షన్ పై ఆధారపడి మారే లక్షణాలు:
– న్యుమోనియా ఇన్ఫెక్షన్ కారణంపై ఆధారపడి లక్షణాలు కూడా మారుతాయి.
– బాక్టీరియల్ న్యుమోనియా తీవ్రమైన చెమట, పెరిగిన శ్వాస, పల్స్ రేటుతో పాటు చాలా అధిక-స్థాయి జ్వరం (సుమారు 105 డిగ్రీల F) వంటి లక్షణాలను కలిగిస్తుంది. – కొన్ని సందర్భాల్లో, రక్తంలో ఆక్సిజన్ లేకపోవడం వల్ల పెదవులు, గోళ్ల నీలం రంగు కూడా కనిపిస్తుంది.
– వైరల్ న్యుమోనియా లక్షణాలు సాధారణంగా కొంత కాలం పాటు వ్యాధి శరీరంలో వ్యాప్తి చెందిన తరువాత అభివృద్ధి చెందుతాయి.
– వైరల్ న్యూమోనియాతో జ్వరం, తలనొప్పి, బలహీనత, కండరాల నొప్పి, పొడి దగ్గు వంటి లక్షణాలు తరచుగా ఒకటి లేదా రెండు రోజుల్లో తీవ్రమవుతాయి.
- న్యుమోనియా కారణాలు
– న్యుమోనియా అనేక ఇన్ఫెక్షన్ కారకాల వల్ల వ్యాప్తి చెందుతుంది, అంటువ్యాధులకు కారణమయ్యే సూక్ష్మజీవుల ఆధారంగా వర్గీకరించబడుతుంది. న్యుమోనియా సాధారణ కారణాలు, రకాలు:
– బాక్టీరియల్ న్యుమోనియా, స్ట్రెప్టోకోకస్ న్యుమోనియా, హేమోఫిలస్ ఇన్ఫ్లుఎంజా టైప్ బి (హిబ్), క్లేబ్సియెల్లా న్యుమోనియా వంటి బ్యాక్టీరియా వల్ల వస్తుంది.
– వైరల్ న్యుమోనియా, రెస్పిరేటరీ సిన్సిటియల్ వైరస్, కరోనావైరస్ వంటి వైరస్‌ల వల్ల వస్తుంది.
– ఫంగల్ న్యుమోనియా, కాండిడా, ఆస్పెర్‌గిల్లస్, మ్యూకర్ వంటి శిలీంధ్రాల వల్ల వస్తుంది.
– విలక్షణమైన న్యుమోనియా లేదా మైకోప్లాస్మా న్యుమోనియా, మైకోప్లాస్మా (బ్యాక్టీరియా, వైరస్‌ల వంటి లక్షణాలను కలిగి ఉండే జీవులు కానీ ఏ వర్గానికి చెందవు).
- న్యుమోనియా కూడా అంటువ్యాధే:
బాధిత వ్యక్తి దగ్గినప్పుడు లేదా తుమ్మినప్పుడు న్యుమోనియా గాలిలో బిందువుల ద్వారా వ్యాపిస్తుంది. పీల్చినప్పుడు ఈ చుక్కలు ఊపిరితిత్తులకు సోకుతాయి. ఇది లాలాజలం, రక్తం ద్వారా కూడా వ్యాపిస్తుంది.
- న్యుమోనియా రకాలు:
ఆసుపత్రిలో చికిత్స పోందుతూ న్యుమోనియా సంక్రమిస్తే దానిని ఆసుపత్రిలో పొందిన న్యుమోనియా లేదా హెచ్ఏపి అని పిలుస్తారు. ఇక ఆసుపత్రులతో సంబంధం లేకుండా సంక్రమించే న్యుమోనియాను కమ్యూనిటీ-అక్వైర్డ్ న్యుమోనియా లేదా సిఏపి అని పిలుస్తారు.
1. హాస్పిటల్-అక్వైర్డ్ న్యుమోనియా (HAP)
నోసోకోమియల్ న్యుమోనియా అని కూడా పిలుస్తారు, ఆసుపత్రిలో పొందిన న్యుమోనియా తీవ్రమైనది ఎందుకంటే దీనికి కారణమయ్యే బ్యాక్టీరియా యాంటీబయాటిక్స్‌కు మరింత నిరోధకతను కలిగి ఉండవచ్చు, దానిని పొందిన వ్యక్తులు ఇప్పటికే అనారోగ్యంతో ఉన్నారు. తరచుగా ఇంటెన్సివ్ కేర్ యూనిట్లలో ఉపయోగించే శ్వాస యంత్రాలపై (వెంటిలేటర్లు) ఉన్న వ్యక్తులు ఈ రకమైన న్యుమోనియాకు గురయ్యే ప్రమాదం ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఇది ఎక్కువగా స్టెఫిలోకాకి & సూడోమోనాస్ ఎరుగినోసా వంటి బ్యాక్టీరియా వల్ల వస్తుంది.
2. కమ్యూనిటీ-అక్వైర్డ్ న్యుమోనియా (CAP)
ఆసుపత్రిలో ఇన్ పేషంట్ చికిత్సతో సంబంధం లేకుండా న్యుమోనియా వస్తే, దానిని కమ్యూనిటీ-అక్వైర్డ్ న్యుమోనియా అంటారు. ఇది సాధారణంగా న్యుమోకాకస్ బ్యాక్టీరియా వంటి వాతావరణంలో ఉండే జీవుల వల్ల వస్తుంది.
- న్యుమోనియాకు ప్రమాద కారకాలు:
న్యుమోనియాతో ప్రతి సంవత్సరం ఒక మిలియన్ కంటే ఎక్కువ మంది ఆసుపత్రిలో చేరుతున్నారు. ప్రతి 39 సెకన్లకు ఒక బిడ్డను ఈ వ్యాధి బలి తీసుకుంటుంది. పిల్లలలో అత్యంత సాధారణ ఇన్ఫెక్షియస్ కిల్లర్‌లలో ఇదొకటి.
- న్యుమోనియాకు ఎక్కువగా ప్రభావితమైయ్యే వారెవరు:
– 65 ఏళ్లు పైబడిన వారు
– COPD, సిస్టిక్ ఫైబ్రోసిస్, శ్వాసనాళ అవరోధం లేదా ఊపిరితిత్తుల క్యాన్సర్ వంటి దీర్ఘకాలిక ఊపిరితిత్తుల వ్యాధిగ్రస్తులు.
– గతంలో న్యుమోనియాతో బాధపడినవారు, స్పృహ స్థాయి లేదా డైస్ఫాగియాలో ఏదైనా మార్పుకు కారణమయ్యే పరిస్థితులను ఎదుర్కొనేవారు.
– హెచ్‌ఐవి ఇన్ఫెక్షన్, ఆర్గాన్/స్టెమ్ సెల్ ట్రాన్స్‌ప్లాంటేషన్, డయాబెటిస్ లేదా ఇమ్యునోసప్రెసివ్ మెడిసిన్‌ల వంటి రోగనిరోధక శక్తి లేని పరిస్థితులతో
– పోషకాహార లోపం, యురేమియా, అసిడోసిస్ వంటి జీవక్రియ రుగ్మతలతో బాధపడుతున్నారు
– ధూమపానం, ఆల్కహాల్ & టాక్సిక్ ఇన్హేలెంట్స్ వంటి జీవనశైలి ప్రమాద కారకాలతో సంబంధమున్నవారు
– ఇంట్యూబేషన్ లేదా బ్రోంకోస్కోపీతో బాధపడుతున్నవారు
– ఇన్ఫ్లుఎంజా వంటి వైరల్ శ్వాసకోశ సంక్రమణ బాధితులు
- న్యుమోనియా నిర్ధారణ
న్యుమోనియా లక్షణాలు, క్లినికల్ చరిత్రను బట్టి వైద్యులు రోగి శారీరక పరీక్షను నిర్వహిస్తారు, ఆ తరువాత అనేక పరిశోధనలను కూడా ఆదేశించవచ్చు. సాధారణంగా, న్యుమోనియా భౌతిక పరీక్ష, X- రే ద్వారా నిర్ధారణ చేయబడుతుంది. అయినప్పటికీ, లక్షణాల తీవ్రతను బట్టి, వైద్యులు ఇతర పరీక్షలను కూడా ఆదేశించవచ్చు:
- కఫ పరీక్ష: న్యుమోనియాతో సహా శిలీంధ్రాలు లేదా బ్యాక్టీరియా వల్ల కలిగే వివిధ శ్వాసకోశ వ్యాధులను గుర్తించడానికి ఇది సిఫార్సు చేయబడింది.
- ఛాతీ ఎక్స్-రే: ఇది ఇన్ఫెక్షన్లు, వాపులు లేదా ఊపిరితిత్తులలో అసాధారణ పెరుగుదల వంటి ఏవైనా సమస్యలను నిర్ధారించడానికి ఉపయోగిస్తారు.
- కంప్లీట్ బ్లడ్ కౌంట్ (CBC): రోగికి తీవ్రమైన ఇన్ఫెక్షన్ లేదా ఇన్ఫ్లమేషన్ ఉన్నట్లు అనుమానించబడితే మూల్యాంకనం చేయడానికి ఈ పరీక్ష అవసరం కావచ్చు.
- పల్స్ ఆక్సిమెట్రీ: ఇది రక్తంలోని ఆక్సిజన్ స్థాయిలను నాన్-ఇన్వాసివ్ పద్ధతిలో తనిఖీ చేయడంలో సహాయపడుతుంది.
- ధమనుల రక్త వాయువు: ఈ పరీక్ష ఆమ్లత్వం (pH), ధమనుల నుండి రక్తంలో ఆక్సిజన్, కార్బన్ డయాక్సైడ్ స్థాయిలను కొలుస్తుంది.
- బ్రోంకోస్కోపీ: ఇది ఏదైనా ఇన్ఫెక్షన్ లేదా కణితులను గుర్తించడానికి బ్రోన్కియోల్స్, వాయుమార్గ మార్గాలతో సహా ఊపిరితిత్తుల ప్రత్యక్ష దృశ్యమానతను అందిస్తుంది.
- మూత్ర పరీక్ష: మూత్రంలో స్ట్రెప్టోకోకస్ న్యుమోనియా అనే బ్యాక్టీరియా ఉందో లేదో తెలుసుకోవడానికి ఈ పరీక్షను ఉపయోగిస్తారు.
- ఇమేజింగ్ పరీక్షలు: ఇది ఛాతీ CT స్కాన్ వంటి పరీక్షలను కలిగి ఉంటుంది, ఊపిరితిత్తులలో ఏదైనా నష్టాన్ని తనిఖీ చేయడానికి ఊపిరితిత్తుల అల్ట్రాసౌండ్ సిఫార్సు చేయబడవచ్చు.
- RT-PCR: న్యుమోనియాతో సంక్లిష్టమైన కొవిడ్-19 సంక్రమణను నిర్ధారించడానికి ఇది అత్యంత ఖచ్చితమైన పరీక్ష. ఇది నమూనాలో ఉన్న వైరస్ జన్యు పదార్థాన్ని గుర్తించడంలో సహాయపడుతుంది.
- వైరల్ సెరోలజీ: ఇది వైరల్ న్యుమోనియాను గుర్తించి, వైరస్‌కు వ్యతిరేకంగా లక్ష్యంగా ఉన్న ప్రతిరోధకాల ఉనికిని నిర్ధారించడానికి సహాయపడుతుంది. ఇది వైరల్ ఇన్ఫెక్షన్ ఉనికిని నిర్ధారించే రక్త నమూనాలోని వైరల్ యాంటిజెన్‌ల పరిమాణాన్ని కొలవడానికి కూడా సహాయపడుతుంది.
- న్యుమోకాకల్ టీకా
స్ట్రెప్టోకోకస్ న్యుమోనియా బాక్టీరియా వల్ల వచ్చే న్యుమోకాకల్ వ్యాధుల నుండి న్యుమోకాకల్ టీకా రక్షిస్తుంది. ఈ టీకా బ్యాక్టీరియా వల్ల కలిగే శ్వాసకోశ ఇన్ఫెక్షన్‌ను నిరోధించడంలో సహాయపడుతుంది.
న్యుమోకాకల్ వ్యాక్సిన్ ప్రత్యేక హై-రిస్క్ గ్రూపులలో మాత్రమే సూచించబడుతుంది:
- స్ప్లెనెక్టమీ చేయించుకున్న వ్యక్తులు
- తక్కువ రోగనిరోధక శక్తి ఉన్న వ్యక్తులు
- మధుమేహంతో బాధపడుతున్న వ్యక్తులు
- దీర్ఘకాలిక అవయవ వైఫల్యం ఉన్న వ్యక్తులు
- న్యుమోనియా వ్యాక్సిన్ అన్ని న్యుమోనియా కేసులను నిరోధించదు, కానీ, ఇది వ్యాధి ప్రభావాన్ని తగ్గించి, తేలికపాటిగా మారుస్తుంది, సమస్యల ప్రమాదాన్ని తగ్గిస్తుంది.
– 5 సంవత్సరాల కంటే తక్కువ వయస్సు ఉన్న పిల్లలకు న్యుమోకాకల్ వ్యాక్సిన్ ఇవ్వవచ్చు. ఇది 1.5 సంవత్సరాల నుండి మూడు మోతాదులలో ఇవ్వబడుతుంది. రెండవ, మూడవ డోస్, బూస్టర్ డోస్ అని కూడా పిలుస్తారు, మొదటి డోస్ తర్వాత వరుసగా ఒక నెల, రెండు నెలల తర్వాత సిఫార్సు చేస్తారు.
- న్యుమోనియా చికిత్స
న్యుమోనియాకు చికిత్స రకం, తీవ్రత, మొత్తం ఆరోగ్యంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. చాలా సందర్భాలలో, జ్వరం, దగ్గు వంటి లక్షణాలకు చికిత్స చేయడానికి ఇతర మందులతో పాటు దాని రకాన్ని బట్టి న్యుమోనియా చికిత్సకు యాంటీబయాటిక్స్, యాంటీవైరల్ లేదా యాంటీ ఫంగల్ మందులు సూచించబడతాయి.
1. యాంటీబయాటిక్స్
రోగి బ్యాక్టీరియా సంక్రమణను అనుమానించినట్లయితే వైద్యులు యాంటీబయాటిక్స్ సిఫారసు చేయవచ్చు. సాధారణంగా సూచించిన యాంటీబయాటిక్స్‌లో కొన్ని:
- అమోక్సిసిలిన్ + క్లావులానిక్ యాసిడ్
- సిప్రోఫ్లోక్సాసిన్
- సెఫెపైమ్
- సెఫురోక్సిమ్
- అజిత్రోమైసిన్
- లెవోఫ్లోక్సాసిన్
2. యాంటీ ఫంగల్స్
న్యుమోనియాతో పాటు ఫంగల్ ఇన్ఫెక్షన్ ఉంటే వైద్యులు ఈ మందులు సిఫార్సు చేస్తారు, ఇది మధుమేహం వంటి కొమొర్బిడిటీలతో బాధపడుతున్న రోగులలో ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది.
- ఫ్లూకోనజోల్
- ఇట్రాకోనజోల్
- యాంఫోటెరిసిన్ బి
3. యాంటీవైరల్
ఈ మందులు పరిస్థితిని మరింత దిగజార్చడానికి కారణమయ్యే వైరస్‌లతో పోరాడటానికి సహాయపడతాయి, తద్వారా చికిత్స ప్రభావాన్ని మెరుగుపరుస్తాయి.
- ఒసెల్టామివిర్ (ఇన్ఫ్లుఎంజా వైరస్)
- రెమ్‌డిసివిర్ (COVID-19)
4. ముకోలిటిక్స్
- న్యుమోనియా, COPD, బ్రోన్కైటిస్ వంటి అధిక శ్లేష్మంతో శ్వాసకోశ వ్యాధుల చికిత్సకు సహాయపడే సాధారణంగా ఉపయోగించే మ్యూకోలైటిక్స్‌లో ఎసిటైల్సిస్టీన్ ఒకటి. ఇది శ్వాసకోశ లేదా వాయుమార్గాల్లోని శ్లేష్మాన్ని వదులుతుంది, పలుచగా చేస్తుంది, తద్వారా దగ్గును సులభతరం చేస్తుంది.
- వ్యాధి తీవ్రమైన సందర్భాల్లో, చాలా మంది వ్యక్తులు చికిత్సకు ప్రతిస్పందిస్తారు, పరిస్థితి నుండి కోలుకుంటారు. అయినప్పటికీ, కొన్ని సందర్భాల్లో, మధుమేహం, బలహీనమైన రోగనిరోధక శక్తి లేదా గుండె వైఫల్యం వంటి సమస్యలు తలెత్తుతాయి. అందుకే మీరు న్యుమోనియా లక్షణాలను గుర్తించిన వెంటనే మీ వైద్యుడిని సంప్రదించడం చాలా ముఖ్యం.